Rejs: usłysz rzekę, rzeczne rzemiosło.

Zapis wybranych wykładów podczas serii streamingów z pokładu Statku Kultury w ramach letniego semestru Rzecznego Uniwersytetu Ludowego 2022.

Tematy zajęć

JAK ŻYĆ W ŚWIECIE, KTÓRY SIĘ ZMIENIA? ŚCIEŻKI OSOBISTEJ ADAPTACJI

Zapraszam na spotkanie połączone z dyskusją na temat dróg i możliwości osobistej adaptacji do zmian, jakim podlega nasz świat. We wprowadzeniu opowiem krótko o tych zmianach – o kierunkach, w jakich zmierza klimat naszej planety i z czym to się może wiązać, o zmianach w ekosystemach, od których zależy nasze przetrwanie – osobiste i jako gatunku. Obok mitygacji, czyli zapobiegania dalszym zmianom, prób ich spowolnienia czy ograniczenia ich zasięgu, konieczna jest adaptacja – wiele zmian jest już niemożliwych do zatrzymania. Będziemy rozmawiać o tym, jak możemy próbować się przystosować, jak przygotować siebie, swoją rodzinę czy społeczność, jaka wiedza i jakie umiejętności mogą się przydać. Zapraszam do dyskusji.

SZKOŁA ŻYCIA. JAK ODBUDOWAĆ WIĘŹ DZIECI (I DOROSŁYCH) Z PRZYRODĄ?

Żyjemy w społeczeństwie, w którym więzi z przyrodą zanikają w zatrważającym tempie. Narasta zjawisko biofobii – lęku przed istotami żywymi, współtworzącymi przyrodę, od której jesteśmy zależni. Dzika roślina w ogrodzie, drzewo wyrastające ponad budynek, mrówki wędrujące po chodniku – budzą lęk, obrzydzenie, poczucie zagrożenia. Pojawiają się pytania, czy w ogóle możliwa jest odbudowa tych więzi? Z pewnością nie uczy ich tradycyjna szkoła, gdzie wiedza przyrodnicza podawana jest zwykle w czterech ścianach, daleko od zieleni, w postaci suchych faktów z podręcznika. Podczas spotkania chciałabym pokazać, w jaki sposób staram się prowadzić alternatywną edukację przyrodniczą dzieci i dorosłych, bazującą na odbudowie więzi i osobistym doświadczeniu, a także zaprosić do twórczej dyskusji na ten temat.

WARSZTAT PRZYRODNICZEJ ANIMACJI ODZYSKAĆ WIĘŹ

Warsztat dla animatorów, nauczycieli, pracowników muzeów i innych instytucji kultury, dyrektorów, mentorów, pracowników alternatywnej edukacji.
Jesteśmy częścią przyrody i jesteśmy od niej zależni. W ciągu ostatnich dwóch pokoleń dla znacznej części ludzi przestało to być oczywistością. Przyroda, która karmiła, leczyła, przed którą należało czuć respekt, ale też szacunek, stała się nagle czymś obcym, zagrożeniem, które trzeba wyeliminować. Wiedza przyrodnicza zdobywana z kartek podręczników szybko znika. Coraz więcej osób zadaje sobie pytanie, w jaki sposób można odbudowywać więź ludzi z przyrodą – bo przecież tylko w ten sposób możliwe jest zatrzymanie wymierania gatunków i całych ekosystemów, dzięki którym żyjemy. Chcemy edukować dzieci, ale często brakuje nam wiedzy, narzędzi, inspiracji.
Podczas warsztatu pójdziemy w przyrodę i będziemy jej wspólnie doświadczać – po to, żeby nauczyć się wspierać dzieci w jej doświadczaniu. Pokażę kilka metod, scenariuszy, pomysłów, które można wykorzystać z dziećmi w różnym wieku i dowolnie je modyfikować. Będziemy rozmawiać o tym, jak to robić, gdy wiszą nad nami takie demony, jak podstawa programowa, system, plan lekcji, bezpieczeństwo, dyrektor i kurator oraz cała masa lęków – dzieci, rodziców, współpracowników i nasze własnych. Będziemy poszukiwać inspiracji, dzielić się doświadczeniami, a prawdopodobnie także trochę narzekać, mówić o problemach, trudnościach i rzeczach niemożliwych do przeskoczenia. Ale może właśnie okaże się, że nic nie jest niemożliwe.

RZECZNY KURS BOTANICZNY – DOLINA ODRY

„Rzeczny Kurs Botaniczny” to intensywne dwudniowe warsztaty botaniczne dla wszystkich, którzy chcą zwiększyć swoją wiedzę na temat roślin – osób zupełnie początkujących, samouków, którzy chcą skorzystać ze wsparcia specjalisty, ale też osób, które uczyły się już botaniki, ale chcą ją sobie przypomnieć i rozszerzyć. Kurs jest typowo praktyczny – żeby skorzystać z niego w pełni, warto zapoznać się wcześniej z częścią teoretyczną, dostępną online (pisz na kursbotaniczny@gmail.com). Można jednak wziąć udział w warsztatach również bez przygotowania teoretycznego.
Warsztat obejmuje podstawową wiedzę na temat szaty roślinnej doliny Warty (w Międzychodzie), Odry (w Cigacicach) i jej okolic – roślin dziko występujących na łąkach, polach, przydrożach, podwórkach, lasach i mokradłach oraz budowanych przez nie ekosystemach. Nie jest to kurs zielarstwa i nie będziemy się skupiać na zastosowaniu roślin i ich cechach użytkowych, choć takie informacje mogą się pojawić (choć jest ich wiele w innych źródłach). Przede wszystkim jednak kurs jest odpowiedzią na pytania „co to jest, jak to rozpoznać i gdzie to znaleźć”, uczy dostrzegania zależności między roślinami, ich środowiskiem i człowiekiem.
„Rzeczny Kurs Botaniczny” to wspólne wędrowanie po różnych środowiskach – od nadrzecznych szuwarów po suche murawy, od wiejskich podwórek po splątane zarośla i lasy łęgowe, poszukiwanie, oglądanie, wąchanie, dotykanie… i zbieranie roślin, a także nauka ich profesjonalnej identyfikacji.

PERMAKULTURA W OGRODZIE I ŻYCIU

Czym jest permakultura? Kojarzy się zwykle z grządkami podniesionymi, układaniem kartonów czy spiralą ziołową, ewentualnie z uprawą ogrodu bez tzw. chemii. Tymczasem jest to przede wszystkim system projektowania siedlisk ludzkich, domów i krajobrazu – zgodnie z określonymi zasadami etycznymi, w taki sposób, aby dążyły do samowystarczalności i samoregulacji. Wzorem dla permakulturowych projektów i rozwiązań są naturalne ekosystemy.

Dr Marta Jermaczek-Sitak

Ekolożka, botaniczka, edukatorka przyrodnicza. Doktorat napisała na Wydziale Biologii UAM w Poznaniu na temat szaty roślinnej oraz przemian krajobrazowych dolin rzecznych na Ziemi Lubuskiej. Przez wiele lat związana z Klubem Przyrodników, współzałożycielka Wolnej Szkoły w Zielonej Górze, obecnie wspiera rodziny w edukacji domowej. Prowadzi warsztaty przyrodnicze oraz przyrodniczo-rozwojowe dla dzieci i dorosłych, w tym kręgi kobiet. Po latach wędrówki kupiła stare gospodarstwo pod lasem w nadodrzańskiej gminie Bojadła, gdzie wraz z rodziną rozwija przydomową permakulturę. Ma dwóch synów w wieku szkolnym, którzy nie znają siedzenia w ławkach ani pisania w linijkach. dzieli dom z trzema wielorasowymi psami i dwiema dachowymi kotkami.