Środkowa Odra

[audio_player_pro id=”14777577567867976″ skin=”blackControllers” center_plugin=”false” loop=”false” auto_play=”false” player_bg=”#ffffff” buffer_empty_color=”#d6edff” seekbar_color=”#04adff” volume_off_color=”#d6edff” volume_on_color=”#04adff” timer_color=”#000000″ song_title_color=”#000000″ song_author_color=”#000000″ show_rewind_but=”false” show_shuffle_but=”false” show_download_but=”false” show_buy_but=”false” show_lyrics_but=”false” show_twitter_but=”false” show_facebook_but=”false” show_playlist_on_init=”false” show_playlist_but=”false” playlist_bg_color=”#ffffff” playlist_record_bg_off_color=”#ffffff” playlist_record_bg_on_color=”#bce4ff” playlist_record_bottom_border_off_color=”#ffffff” playlist_record_bottom_border_on_color=”#ffffff” playlist_record_text_on_color=”#0a0a0a” number_of_thumbs_per_screen=”2″ show_playlist_number=”false” show_categories=”false” selected_categ_off_color=”#ffffff” selected_categ_on_color=”#ffffff” show_search_area=”false” search_input_bg=”#ffffff”][audio_player_pro_playlist_item title=”Wino znad Odry” xsources_mp3=”https://rzecznyuniwersytetludowy.pl/wp-content/uploads/2021/10/wino-z-nad-odry.mp3″ xauthor=”RZECZNY UNIWERSYTET LUDOWY” ximage=”97″][/audio_player_pro_playlist_item][/audio_player_pro]

W środkowym biegu Odry, na wysokości Krosna Odrzańskiego, na nasłonecznionych zboczach doliny rzeki, dojrzewają winogrona.

Lubuskie to zagłębie dzisiejszego winiarstwa, wracają dawne tradycje, gatunki i pasje. Jesteśmy na Gostchorzu gdzie swoją winnicę ma przybysz z francji, który ma swój niemały wpływ na powrót winiarskich tradycji regionu. O pasji winiarskiej i opowiadają Maria Olejarz z Winnicy Od Nowa w Bytnicy, Guillaume Dubois przybysz z Francji oraz Robert Stawski z winnicy Aris w Osiecznicy oraz Adam Fularz dziennikarz z Zielonej Góry. Tu produkuje się głównie wyłącznie wina musujące, robione metodą szampańską a tutejszy Riesling, dziś jak i ten produkowany dawniej ma w tym regionie długą tradycję

Realizacja: Michał Zygmunt
Muzyka Odra Sound Design

[audio_player_pro id=”4173133454365435435″ skin=”blackControllers” center_plugin=”false” loop=”false” auto_play=”false” player_bg=”#ffffff” buffer_empty_color=”#d6edff” seekbar_color=”#04adff” volume_off_color=”#d6edff” volume_on_color=”#04adff” timer_color=”#000000″ song_title_color=”#000000″ song_author_color=”#000000″ show_rewind_but=”false” show_shuffle_but=”false” show_download_but=”false” show_buy_but=”false” show_lyrics_but=”false” show_twitter_but=”false” show_facebook_but=”false” show_playlist_but=”false” playlist_bg_color=”#ffffff” playlist_record_bg_off_color=”#ffffff” playlist_record_bg_on_color=”#bce4ff” playlist_record_bottom_border_off_color=”#ffffff” playlist_record_bottom_border_on_color=”#ffffff” playlist_record_text_on_color=”#0a0a0a” number_of_thumbs_per_screen=”3″ show_playlist_number=”false” show_categories=”false” selected_categ_off_color=”#ffffff” selected_categ_on_color=”#ffffff” show_search_area=”false” search_input_bg=”#ffffff”][audio_player_pro_playlist_item title=”Słońce Nadwarciańskich Bagien – Słońce – Słońsk – Henryk Radowski” xsources_mp3=”https://rzecznyuniwersytetludowy.pl/wp-content/uploads/2021/10/slonce-slonsk-henryk-radowski-part1.mp3″ xauthor=”RZECZNY UNIWERSYTET LUDOWY” ximage=”97″][/audio_player_pro_playlist_item][audio_player_pro_playlist_item title=”Nowa Ameryka – Słońce – Słońsk – Henryk Radowski” xsources_mp3=”https://rzecznyuniwersytetludowy.pl/wp-content/uploads/2021/10/slonce-slonsk-henryk-radowski-part2.mp3″ xauthor=”RZECZNY UNIWERSYTET LUDOWY” ximage=”97″][/audio_player_pro_playlist_item][audio_player_pro_playlist_item title=”Lubuski Westminster – Słońce – Słońsk – Henryk Radowski” xsources_mp3=”https://rzecznyuniwersytetludowy.pl/wp-content/uploads/2021/10/slonce-slonsk-henryk-radowski-part3.mp3″ xauthor=”RZECZNY UNIWERSYTET LUDOWY” ximage=”97″][/audio_player_pro_playlist_item][/audio_player_pro]

W okolicach ujścia Warty do Odry u stóp Parku Narodowego, w pobliżu warciańskich rozlewisk znajduje się mała miejscowość. Historia i tożsamość tej miejscowości zbudowana jest na współistnieniu ludzi i rozlewisk, życia w widłach wielkich rzek, pośród bagien i rozlewisk. Po 45 roku to miejsce jak wszystkie inne nad Odrą, staje się częścią Ziem Odzyskanych. Do wyludnionego miasteczka dociera grupa pierwszych osadników, mogą wybrać domy i zacząć nowe życie w poniemieckim.

Posłuchajcie Opowieść regionalisty, Henryka Radowskiego mieszkańca urodzonego już w Słońsku. Jego dziadkowie i rodzice trafiają tu z pierwszym transportem. Nowe życie, nowe ziemie i nowe możliwości przeplatają się z listą traum, które pierwsi osadnicy muszą przerobić. Jak mieszkać w domu swoich wrogów, w niełatwych warunkach, rodzącego się w bólach świata po wielkiej wojnie? Poznajemy też Słońsk i jego wielką historię, która po wielu latach stała się już częścią życia nowych mieszkańców.

Wybierzmy się na spacer po nadwarciańskim Słońsku.
Część Pierwsza: Słońce Nadwarciańskich Bagien
Część Druga: Nowa Ameryka
Część Trzecia: Lubuski Westminster

Realizacja: Michał Zygmunt
Muzyka Odra Sound Design

[audio_player_pro id=”950779345345″ skin=”blackControllers” center_plugin=”false” loop=”false” auto_play=”false” player_bg=”#ffffff” buffer_empty_color=”#d6edff” seekbar_color=”#04adff” volume_off_color=”#d6edff” volume_on_color=”#04adff” timer_color=”#000000″ song_title_color=”#000000″ song_author_color=”#000000″ show_rewind_but=”false” show_shuffle_but=”false” show_download_but=”false” show_buy_but=”false” show_lyrics_but=”false” show_twitter_but=”false” show_facebook_but=”false” show_playlist_on_init=”false” show_playlist_but=”false” playlist_bg_color=”#ffffff” playlist_record_bg_off_color=”#ffffff” playlist_record_bg_on_color=”#bce4ff” playlist_record_bottom_border_off_color=”#ffffff” playlist_record_bottom_border_on_color=”#ffffff” playlist_record_text_on_color=”#0a0a0a” number_of_thumbs_per_screen=”2″ show_playlist_number=”false” show_categories=”false” selected_categ_off_color=”#ffffff” selected_categ_on_color=”#ffffff” show_search_area=”false” search_input_bg=”#ffffff”][audio_player_pro_playlist_item title=” Nadodrzańskie Twierdze” xsources_mp3=”https://rzecznyuniwersytetludowy.pl/wp-content/uploads/2021/10/nadodrzanskie-twierdze.mp3″ xauthor=”RZECZNY UNIWERSYTET LUDOWY” ximage=”97″][/audio_player_pro_playlist_item][/audio_player_pro]

Fortyfikacje nadodrzańskie w czasach nowożytnych były ogniwami łańcucha tworzącego cały system twierdz broniących dużych przestrzeni. Były to twierdze usytuowane wzdłuż wschodnich rubieży państwa pruskiego. Twierdzę Koźle (Kosel), Brzeg (Brieg), Wrocław (Breslau) i Głogów (Glogau) służyły do utrzymania Śląska tworzącego cypel wysunięty pomiędzy Polskę, Saksonię i Austrię. Kostrzyn (Küstrin) i Szczecin (Stettin) chroniły Prusy wraz z Pomorzem od ataku ze wschodu Dziś już niemal niewidoczne, zaszyte, zakopane, zapomniane. Czy to tylko chwilowy okres?

O nadodrzańskich twierdzach w Głogowie i Kostrzynie nad Odrą opowiadają historycy Grzegorz Podruczny i Jerzy Dreger z którym spotykam się w kostrzyńskich kazamatach

Realizacja: Michał Zygmunt
Muzyka Odra Sound Design
Zdjęcia Michał Zygmunt

[audio_player_pro id=”327026456456″ skin=”blackControllers” center_plugin=”false” loop=”false” auto_play=”false” player_bg=”#ffffff” buffer_empty_color=”#d6edff” seekbar_color=”#04adff” volume_off_color=”#d6edff” volume_on_color=”#04adff” timer_color=”#000000″ song_title_color=”#000000″ song_author_color=”#000000″ show_rewind_but=”false” show_shuffle_but=”false” show_download_but=”false” show_buy_but=”false” show_lyrics_but=”false” show_twitter_but=”false” show_facebook_but=”false” show_playlist_on_init=”false” show_playlist_but=”false” playlist_bg_color=”#ffffff” playlist_record_bg_off_color=”#ffffff” playlist_record_bg_on_color=”#bce4ff” playlist_record_bottom_border_off_color=”#ffffff” playlist_record_bottom_border_on_color=”#ffffff” playlist_record_text_on_color=”#0a0a0a” number_of_thumbs_per_screen=”2″ show_playlist_number=”false” show_categories=”false” selected_categ_off_color=”#ffffff” selected_categ_on_color=”#ffffff” show_search_area=”false” search_input_bg=”#ffffff”][audio_player_pro_playlist_item title=”Historia Szydłowa” xsources_mp3=”https://rzecznyuniwersytetludowy.pl/wp-content/uploads/2021/10/historia-szydlowa.mp3″ xauthor=”RZECZNY UNIWERSYTET LUDOWY” ximage=”97″][/audio_player_pro_playlist_item][/audio_player_pro]

Posłuchajmy opowieści o nieistniejącej już dziś wsi Szydłów, która odegrała ważną rolę nie tylko w kulturze tego „łużyckiego narożnika”,ale także w dziejach politycznych tej części Europy. Podobnie jak Santok i Kostrzyn także Szydłów był grodem leżącym wśród terenów bagiennych w rejonie ujścia rzek. Tutaj ujścia Nysy Łużyckiej do Odry. Z dziejami tej tajemniczej miejscowości, której ślad pokrywa dziś gęstwina nadrzecznych trzcin i kępy drzew i krzewów Krzesińskiego Parku Krajobrazowego.

Szydłów leżący na ujściu rzeki był miejscem przeprawy, budowano to mosty, twierdzę choć zawsze był prowincjonalną miejscowością która leżała dokładnie na zakolu, gdzie Odra zmienia swój nurt z zachodniego na północny, dokładnie naprzeciw ujścia Nysy Łużyckiej. To miejsce czyniło je atrakcyjnym z punktu widzenia wojskowego i strzeżenia bezpiecznej przeprawy. Dzięki temu były momenty wieś awansowała do kategorii miasteczka strzegącego przeprawy, posiadała mosty, umocnienia i fortyfikacje.

Niemieckie „Schiedlo” zostało przetłumaczone w roku 1945 na polski„Szydłów”. Powodem zniknięcia Szydłowa są przeobrażenia rzeki, obwałowanie i prostowanie zakoli dla żeglugi spowodowało szybszy spływ wody, a coraz węższa dolina rzeki powodowała że kolejne powodzie i wyżówki zamiast rozlewać się po ukradzionych rzece terenom tworzą coraz wyższą falę przed którymi wieś nie potrafiła się już bronić. Państwo Pruskie wykupiło domy, likwidując wieś, uznając ją niezdolną do zamieszkania. Mimo wszystko byli tacy, którzy w niej pozostali.

Dziś niemal niewidoczna, położona w trudnym i niedostępnym terenie, przyciągał eksploratorów, poszukiwaczy i włóczykijów, szukających śladów dawnej wielkości tego miejsca. Przyroda z każdym rokiem, sukcesywnie odbiera ostatnie ślady ludzkiej obecności. Wybierzmy się na dźwiękowy spacer do Szydłowa, po którym oprowadza nas historyk i regionalista Sławomir Stańczak, a o twierdzy i militarnym wykorzystaniu miejsca, historyk Grzegorz Podruczny.

W opowieści pojawia się też rzeczna bitwa, prawdopodobnie, jedyna udokumentowana walka na rzece, w której brało udział kilkanaście łodzi wraz załogami. Powodem bitwy było piwo, a uczestnikami mieszkańcy Gubina i Krosna Odrzańskiego

Gdy w okresie wojny trzydziestoletniej, na przełomie lat 1628 / 1629, na zimowe leża zakwaterowały się w Nowej Marchii kilkutysięczne oddziały wojsk Albrechta Wallensteina, co wobec warunków narzucanych miejscowej ludności stwarzało możliwości zbytu wypoczywającym tu żołnierzom dużych ilości piwa. Kupcy Krosna, blokowali kupcom Gubina, wpływanie ze swymi towarami z nurtu Nysy na wody Odry. Gubin był potentatem w warzeniu tego trunku. W roku 1574 dostarczał piwo do zajazdów aż 104 wsi. Na tym tle, jak pisze E.Schmidt, dnia 6 kwietnia roku 1629 doszło do bitwy statków rzecznych stoczonej pod Szydłowem, gdzie gubinianie zaatakowali konwój łodzi płynących z Krosna.

Manewrując swymi małymi zwinnymi łodziami, wzięli w kleszcze i zdobyli duże ciężkie rzeczne statki „piwnej floty” kupców krośnieńskich z ładunkiem 206 beczek piwa spławianego w dół Odry. Zwycięską bitwę ludowy artysta uwiecznił na satyrycznym obrazku, który wisiał na ścianie gubińskiego ratusza do roku 1945. Oznaczono na nim łodzie „generała” „admirała” oraz rodzaje i nazwy pozostałych rzecznych statków zaczynając od „castri Sidlow” (1232) poprzez „Sydlo” (1243) „Schedellowe” (1313) był między innymi także występujący w roku 1318 „Schidlow”, co dało powód członkom polskiej nazewniczej komisji do wprowadzenia nazwy „Szydłów”.

Realizacja: Michał Zygmunt
Muzyka Odra Sound Design

[audio_player_pro id=”767945464577″ skin=”blackControllers” center_plugin=”false” loop=”false” auto_play=”false” player_bg=”#ffffff” buffer_empty_color=”#d6edff” seekbar_color=”#04adff” volume_off_color=”#d6edff” volume_on_color=”#04adff” timer_color=”#000000″ song_title_color=”#000000″ song_author_color=”#000000″ show_rewind_but=”false” show_shuffle_but=”false” show_download_but=”false” show_buy_but=”false” show_lyrics_but=”false” show_twitter_but=”false” show_facebook_but=”false” show_playlist_but=”false” playlist_bg_color=”#ffffff” playlist_record_bg_off_color=”#ffffff” playlist_record_bg_on_color=”#bce4ff” playlist_record_bottom_border_off_color=”#ffffff” playlist_record_bottom_border_on_color=”#ffffff” playlist_record_text_on_color=”#0a0a0a” number_of_thumbs_per_screen=”2″ show_playlist_number=”false” show_categories=”false” selected_categ_off_color=”#ffffff” selected_categ_on_color=”#ffffff” show_search_area=”false” search_input_bg=”#ffffff”][audio_player_pro_playlist_item title=”Trójgrodzie Krosno Odrzańskie – część pierwsza: Trójgrodzie” xsources_mp3=”https://rzecznyuniwersytetludowy.pl/wp-content/uploads/2021/09/trojgrodzie-krosno-odrzanskie-part1.mp3″ xauthor=”RZECZNY UNIWERSYTET LUDOWY” ximage=”97″][/audio_player_pro_playlist_item][audio_player_pro_playlist_item title=”Trójgrodzie Krosno Odrzańskie – część druga: Granice i mosty” ximage=”97″ xsources_mp3=”https://rzecznyuniwersytetludowy.pl/wp-content/uploads/2021/09/trojgrodzie-krosno-odrzanskie-part2.mp3″ xauthor=”RZECZNY UNIWERSYTET LUDOWY”][/audio_player_pro_playlist_item][/audio_player_pro]

Rzeczny Uniwersytet Ludowy dopłynął do Krosna Odrzańskiego. Nieopodal, w górę rzeki znajdziemy Gostchorze i ślady po wczesnośredniowiecznym grodzisku, które wraz z leżącym po drugiej strony rzeki Połupinem i samym grodem krośnieńskim zaszytym na ujściu historycznego Bobru. Ten rodzaj trójgrodzia jest dość nietypowe, niech stanie się pretekstem do opowieści o historii tego regionu, którą można potraktować jako dość typową archipelagu odrzańskich miast i miasteczek zatopionych w nadrzecznych mgłach.

Po trójgrodziu oprowadzają nas regionaliści, po zamku Piastowskim w Krośnie Odrzańskim Jerzy Szymczak, po mieście Tomasz Struk, po dolinie Odry w rejonie Połupina Sławomir Stańczak. O archeologii opowiada Bartłomiej Gruszka przy okazji wykładu letniego na wysokich skarpach Goschorza. Słuchają go mieszkańcy wsi i zaproszenie goście. Wybierzmy się w podróż na odrzańskie trójgrodzie.

Krosno i trójgrodzie to teren granicy, rzeka dzieliła a dogodne położenie zapewniało łączność i możliwość przekroczenia rzeki. Życie na granicy łączył most, które w tym miejscu wciąż jest zwornikiem tego miasta.

Wrzesień 2021
Realizacja: Michał Zygmunt
Muzyka Odra Sound Design
Zdjęcia Michał Zygmunt

[audio_player_pro id=”944086234″ skin=”blackControllers” center_plugin=”false” loop=”false” auto_play=”false” player_bg=”#ffffff” buffer_empty_color=”#d6edff” seekbar_color=”#04adff” volume_off_color=”#d6edff” volume_on_color=”#04adff” timer_color=”#000000″ song_title_color=”#000000″ song_author_color=”#000000″ show_rewind_but=”false” show_shuffle_but=”false” show_download_but=”false” show_buy_but=”false” show_lyrics_but=”false” show_twitter_but=”false” show_facebook_but=”false” show_playlist_on_init=”false” show_playlist_but=”false” playlist_bg_color=”#ffffff” playlist_record_bg_off_color=”#ffffff” playlist_record_bg_on_color=”#bce4ff” playlist_record_bottom_border_off_color=”#ffffff” playlist_record_bottom_border_on_color=”#ffffff” playlist_record_text_on_color=”#0a0a0a” number_of_thumbs_per_screen=”2″ show_playlist_number=”false” show_categories=”false” selected_categ_off_color=”#ffffff” selected_categ_on_color=”#ffffff” show_search_area=”false” search_input_bg=”#ffffff”][audio_player_pro_playlist_item title=”Nowa Sól wyrosła nad Odrą” xsources_mp3=”https://rzecznyuniwersytetludowy.pl/wp-content/uploads/2021/09/nowa-sol-wyrosla-nad-odra.mp3″ xauthor=”RZECZNY UNIWERSYTET LUDOWY” ximage=”97″][/audio_player_pro_playlist_item][/audio_player_pro]

O nadodrzańskiej historii i teraźniejszości opowiada dyrektor Muzeum Miejskiego Tomasz Andrzejewski. Ta nadrzeczna miejscowość słynąca z warzelni soli, stoczni i portu, zwanego tu Las Vegas środkowego Nadodrza. To dzięki portowym legendom, zimowisku barek miasto było jednym z ważniejszych na mapie łodziarskiej, do dziś tutejszy port jest ważnym przystankiem w ruchu turystycznym.

Przemysłowe miasto, które po załamaniu na początku transformacji lat 90-tych powróciło na drogę rozwoju. Pamięta o swym nadrzecznym położeniu i jest przykładem miasta odwróconego do rzeki.

Realizacja i zdjęcia: Michał Zygmunt
Muzyka: Odra Sound Design

[audio_player_pro id=”659765334″ skin=”blackControllers” center_plugin=”false” loop=”false” auto_play=”false” player_bg=”#ffffff” buffer_empty_color=”#d6edff” seekbar_color=”#04adff” volume_off_color=”#d6edff” volume_on_color=”#04adff” timer_color=”#000000″ song_title_color=”#000000″ song_author_color=”#000000″ show_rewind_but=”false” show_shuffle_but=”false” show_download_but=”false” show_buy_but=”false” show_lyrics_but=”false” show_twitter_but=”false” show_facebook_but=”false” show_playlist_on_init=”false” show_playlist_but=”false” playlist_bg_color=”#ffffff” playlist_record_bg_off_color=”#ffffff” playlist_record_bg_on_color=”#bce4ff” playlist_record_bottom_border_off_color=”#ffffff” playlist_record_bottom_border_on_color=”#ffffff” playlist_record_text_on_color=”#0a0a0a” number_of_thumbs_per_screen=”2″ show_playlist_number=”false” show_categories=”false” selected_categ_off_color=”#ffffff” selected_categ_on_color=”#ffffff” show_search_area=”false” search_input_bg=”#ffffff”][audio_player_pro_playlist_item title=”Bytom Odrzański – miasto trzech wież” xsources_mp3=”https://rzecznyuniwersytetludowy.pl/wp-content/uploads/2021/09/bytom-odrzanski.mp3″ xauthor=”RZECZNY UNIWERSYTET LUDOWY” ximage=”97″][/audio_player_pro_playlist_item][/audio_player_pro]

Na styku Dolnego Śląska i Lubuskiego leży niewielkie miasteczko, piętrzące się na wysokich skarpach, przyklejone do rzeki. Z leżących wokół wzgórz widzimy trzy wysokie wieże, zatopione w odrzańskiej mgle. Liczące niespełna 5 tysięcy mieszkańców miasteczko wciśnięte jest między znaną z krasnali ogrodowych Nową Sól a ponad 1000-letni Głogów. Leży na lewym, zacisznym brzegu Odry i zachwyca Wzgórz Dalkowskich.

W dziejach Polski zapisało się dzięki słynnej obronie przed niemieckimi wojskami cesarza Henryka V w sierpniu 1109 roku, z której Gall Anonim przedstawił sprawozdanie.

(.) A gdy chciał ze sprawionymi szykami wyminąć gród Bytom, jako niemożliwy do zdobycia ze względu na obwarowania i naturalne położenie wśród opływających go wód i oblegających moczar i bagien, niektórzy słynniejsi z jego rycerzy zboczyli pod gród, pragnąc okazać w Polsce swą cnotę rycerską, a wypróbować siły i odwagę Polaków. A grodzianie, otwarłszy bramy, wyszli naprzeciw z dobytymi mieczami, nie obawiając się ani mnogości różnorodnych wojsk, ani napastliwości Niemców, ani obecności samego cesarza, lecz czołowo stawiając im odważny i mężny opór. Widząc to cesarz niesłychanie się zdumiał, że tak ludzie bez zbroi ochronnej walczyli gołymi mieczami przeciw tarczownikom, a tarczownicy przeciw pancernym, spiesząc tak ochoczo do walki jakoby na biesiadę. Wtedy jakoby rozgniewany na zakusy swoich rycerzy
cesarz posłał tam kuszników i łuczników, aby przynajmniej przed ich groźbą grodzianie ustąpili i cofnęli się do grodu. Ale Polacy na pociski i strzały zewsząd lecące tyle zwracali uwagi co na śnieg lub na krople deszczu. Tam też cesarz po raz pierwszy przekonał się o odwadze Polaków, bo nie wszyscy jego rycerze wyszli cało z tej walki. (...)

O Bytomiu Odrzańskim opowiada historyk Robert Dąbrowski pracownik Muzeum Miejskiego w Nowej Soli
Realizacja Michał Zygmunt
Muzyka Odra Sound Design
Zdjęcia Michał Zygmunt